فصل دوم – ساختار سلولي

نظريه ي سلولي
نظريه سلولي در شکل امروزي آن به صورت زير است:
1 – پيکر همه موجودات زنده از سلول ساخته شده است.
2 – سلول کوچکترين واحد سازنده پيکر موجودات زنده است و واکنش هاي شيميايي اساسي درون آن انجام مي شود.
3 – هر سلول از تقسيم سلول هاي ديگر به وجود آمده است.

ساختار سلول

هر سلول از سه بخش اساسي تشکيل شده است: غشا، سيتوپلاسم و هسته. غشا پرده اي نرم است که پيرامون سلول را مي پوشاند. سيتوپلاسم ماده اي است که فضاي درون سلول را پر مي کند و در آن اجزايي به نام اندامک وجود دارد. هسته در ميان سيتوپلاسم قرار گرفته است و نقش اساسي و اصلي را در زندگي سلول برعهده دارد.

غشاي پلاسمايي و ديواره سلول
غشاي پلاسمايي پرده اي است که اطراف سلول را فراگرفته است. اين پرده از ورود مواد ناخواسته به درون سلول جلوگيري مي کند و مواد لازم مانند آب، اکسيژن و مواد غذايي را به درون سلول راه مي دهد. به عبارت ديگر غشاي پلاسمايي خاصيت نفوذ پذيري انتخابي دارد، همچنين غشا مي تواند بعضي مواد محيط پيرامون سلول را شناسايي کند. سلول هاي گياهي، باکتري ها و قارچ ها ديواره ضخيم و محکمي در روي غشاي پلاسمايي خود دارند که ديواره سلولي ناميده مي شود. سلول هاي جانوري ديواره ندارند و به همين دليل بسياري از بخش هاي گياهان محکمتر از بخشهاي درون بدن جانوران است. ديواره سلولي خاصيت نفوذپذيري انتخابي ندارد اما موادي که در ديواره سلولي وجود دارد از حمله ميکرب هاي بيماري زا به سلول جلوگيري مي کنند.

سيتوپلاسم و اندامک هاي درون آن
سيتوپلاسم بخشي از سلول است که ترکيب اصلي آن آب و پروتئين هاي محلول در آب اند. بسياري از واکنش هاي شيميايي زيستي در اين ماده، يا درون اندامک هاي آن صورت مي گيرند. مهم ترين اجزاي سيتوپلاسمي عبارت اند از:

ريبوزوم ها:
ريبوزم ها دانه هاي بسيار کوچکي هستند که در همه سلول ها وجود دارند. ريبوزوم ها محل هاي ساخته شدن پروتئين در سلولها هستند. ريبوزوم ها اغلب روي شبکه آندوپلاسمي قرار دارند.

شبکه آندوپلاسمي :
لوله هاي منشعب و باريکي هستند که در سرتاسر سيتوپلاسم کشيده شده اند و در بعضي بخش ها حجيم اند و به صورت کيسه درآمده اند. کار شبکه آندوپلاسمي ، توليد کردن و بردن مواد به بخش هاي مختلف سيتوپلاسم است.

ميتوکندري:
ميتوکندري ها اندامک هاي نسبتاً درشتي هستند که غشاي دو لايه اي دارند. کار ميتوکندري ها آزاد کردن انرژي مواد است.

واکوئل :
واکوئل ها کيسه هايي هستند که درون بسياري از سلولها جاي دارند. درون اين کيسه ها موادي مانند آب ، مواد غذايي و مواد زايد انباشته مي شود.

دستگاه گلژي:
اين دستگاه از کيسه هايي تشکيل شده است که روي هم قرار دارند و مجموعاً در ترشح مواد به خارج از سلول نقش دارند.

ليزوزوم ها:
کيسه هايي هستند که مواد درون آن باعث تجزيه و گوارش مواد مي شوند. کلروپلاست : کلروپلاست ها اندامک هاي سبز رنگي هستند که درون بعضي سلول هاي گياهي وجود دارند. کار کلروپلاست ها انجام عمل فتوسنتز است.

هسته
هسته بزرگترين اندامک درون سلول است که توسط يک غشاي دو لايه پوشيده شده است که هسته را از سيتوپلاسم جدا مي کند. درون هسته چند رشته بلند و نازک به نام کروماتين وجود دارد. ماده اصلي کروماتين DNA و پروتئين است. جسمي به نام هستک که ريبوزوم ها در آنجا ساخته مي شوند و مايعي به نام شيره هسته نيز درون هسته وجود دارد. هنگامي که سلول ها مي خواهند تقسيم شوند، هر رشته کروماتين مضاعف ، فشرده و ضخيم مي شود و به جسم مشخصي به نام کروموزوم تبديل مي شود. هر کروموزم از دو کرماتيد ساخته شده است . اين دو کروماتيد در محلي به نام سانترومر به هم متصل هستند.

گوناگوني و سازمان يافتگي سلول ها

سلول هاي موجود در پيکر موجودات زنده پرسلولي، معمولاً از نظر شکل و کار يکسان نيستند. گروهي از سلول ها که هماهنگ با يکديگر وظيفه خاصي در بدن انجام مي دهند. يک بافت را تشکيل مي دهند مانند بافت هاي عصبي و ماهيچه اي گروهي از بافت ها که با همکاري يکديگر وظيفه خاصي را انجام مي دهند، يک اندام ناميده مي شوند مانند قلب و معده . چند اندام که هماهنگ با يکديگر وظيفه خاصي را انجام مي دهند يک دستگاه را تشکيل مي دهند مانند دستگاه گوارش.

تقسيم سلول

تقسيم شدن سلول ظاهراً آسان به نظر مي رسد، اما اينگونه نيست که سلول هنگام تقسيم شدن ، بسادگي از وسط دو نيم شود. وقتي که سلولي تقسيم مي شود و دو سلول يکسان به وجود مي آورد، يکي از مشخص ترين وقايع آن تقسيم هسته است. تقسيم هسته سلول به دو هسته همانند، ميتوز نام دارد. در تقسيم ميتوز کروموزمهاي موجود در هسته که قبل از تقسيم مضاعف شده اند، به دو گروه کاملاً مشابه مجزا مي شوند. پس از تقسيم هسته، سيتوپلاسم نيز تقسيم مي شود. هر سلول جديد بايد تمام اجزاي مورد نياز از قبيل هسته، ميتوکندري و غيره را دريافت کند.

سرطان
در بدن ما عواملي وجود دارد که تقسيم سلولي را کنترل مي کند. گاهي در بعضي قسمتهاي بدن اين عوامل کنترل کننده از کار مي افتند و در نتيجه در اثر تقسيم بيش از حد تعداد زيادي سلول در يک نقطه از بدن جمع مي شوند. اين توده سلول هاي غيرعادي را که دائماً در حال تقسيم هستند تومور مي نامند. تومورها دو نوع اند: بدخيم (کشنده) و خوش خيم (غيرکشنده)


خودآزمايي فصل دوم

1 – کداميک از سلول هاي زير فاقد ديواره سلولي است؟
الف ) سلول قارچ
ب) سلول ماهيچه اي
ج) سلول ريشه درخت
د) سلول باکتري کروي

2 – مواد زايد در کدام اندامک انباشته مي شود؟
الف) ميتوکندري
ب) شبکه آندوپلاسمي
ج)ليزوزوم
د) واکوئل

3 – محل اتصال دو کرماتيد چه نام دارد؟
الف) سانترومر
ب)کروموزم
ج) ليزوزوم
د) کروماتين

4 – کدام اندامک در آزادسازي انرژي مواد نقش دارد؟
الف) هستک
ب) کروموزوم
ج) ميتوکندري
د) واکوئل

5 – کروماتين و کروموزوم از کدام دو ماده زير تشکيل شده اند؟
الف ) DNA و چربي
ب) DNA و پروتئين
ج)DNA و قند
د) چربي و آب

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: